40. Elis Juliana en Pater Brenneker
De gedachtewereld van een bevolking kan vaak het best begrepen worden door kennis van ouderen te verzamelen en te documenteren.
Pater Paul Brenneker en Elis Juliana waren de voornaamste pioniers op dit gebied op Curaçao. Paul Brenneker, een katholieke geestelijke van de Orde van Dominicanen, geboren op 7 mei 1912 in Limburg, liet bij zijn overlijden op 7 februari 1996, een grote culturele erfenis achter: ruim honderd publicaties, prenten, foto’s, gedichten, duizenden artefacten en een grote collectie met geluidopnames van zang en verhalen die hij samen met Elis Juliana vanaf de jaren vijftig had verzameld op Curaçao, Bonaire, Aruba, Sint Maarten, Sint Eustatius en Saba. Zijn publicaties als Lekete Minawa (1958), Benta – oude liederen– (1959), Curaçaoensia – volkskundige aantekeningen over Curaçao (1961), Brua (1966), en de tien delen Sambumbu (1969–1975) vormen een onschatbare bron van informatie over bijvoorbeeld de ontwikkeling van de taal Guene als voorloper van het Papiamentu, over volksreligie en verzet tegen de slavernij. Brenneker combineerde zijn liefde voor de lokale cultuur met naastenliefde. Dat laatste deed hij concreet via de stichting voor daklozen, Kas Pa nos Tur (een huis voor iedereen), en de stichting Pam Pa mi Ruman (brood voor mijn broeders en zusters) voor mensen die honger lijden.
Elis Juliana werd op 8 augustus 1927 in ‘Nieuw Nederland’, een stadswijk dichtbij Punda, geboren. Het was de tijd dat Shell migranten uit het hele Caribische gebied naar Curaçao bracht. De radio deed zijn entree, de showbizz en het verenigingsleven vierden hoogtij. Geconfronteerd met de veranderingen van de moderne tijd ging de jonge Juliana op zoek naar de eigen identiteit, zowel die van zichzelf als die van het Curaçaose volk. Hij begon als voordrachtkunstenaar. Al spoedig ontpopte hij zich als een veelzijdig artiest – dichter, verteller, tekenaar, beeldhouwer, verhalenschrijver -, maar hij begaf zich, geïnspireerd door Paul Brenneker, ook op het pad van de onderzoeker naar de eigen cultuur. Wat begon uit nieuwsgierigheid en om inspiratie op te doen voor verhalen en voordrachten, groeide uit tot een passie: het bezoeken van ouderen als bron van informatie en kennis. Door hun verschillende culturele achtergrond – een Curaçaose volksjongen en een Limburgse priester – vulden ze elkaar voortreffelijk aan. Elis Juliana kan bogen op een lijst van ruim 50 publicaties, waaronder zijn eerste dichtbundel Flor di datu, ziin verhalen als Wazo riba ròndu (1967, 1981, 1988), Guia Etnológiko I, II, III en zijn filosofie OPI I, II, III, IV, Organisashon Planifikashon Independensia, (1979, 1980, 1983, 1988). Hij overleed in 2013.
De grote verdienste van het onderzoek van Brenneker en Juliana is dat zij de volkscultuur van de twintigste eeuw op een systematische wijze hebben gedocumenteerd. Ze verzamelden ook vele objecten en stelden een unieke collectie van 1400 liederen, muziek en verhalen samen die in 1975 is overgedragen aan de Fundashon Zikinzá, en in 2010 weer is overgedragen aan de Stichting NAAM (National Archaeological Anthropological Memory Management).
